Stress helpt je te reageren op een gebeurtenis of een situatie. Stress heeft een functie en is belangrijk om te presteren zowel lichamelijk als mentaal.
Gezonde stress (eustress) leidt tot groei en negatieve stress (distress) heeft negatieve gevolgen volgens Philip G. Zimbardo.
Bij een activiteit komen stresshormonen vrij zoals adrenaline en cortisol. In rust wordt op celniveau in je lichaam, herstel- en vernieuwingswerkzaamheden uitgevoerd dan komt er Oxytocine en Serotonine vrij. Dit is belangrijk om het stressmechanisme in balans te houden. Gebeurtenissen die psychologische en emotionele stress veroorzaken kunnen een lichamelijk reactie geven zoals een knoop in je maag, bonkend hart of zweten. De psychologische stress of distress is een mix van schaamte, het gevoel dat je niet goed genoeg bent en angst voor bijvoorbeeld straf. Te weinig rust nemen heeft als gevolg dat je energetisch steeds meer uit balans raakt en pleeg je roofbouw op lichaam. Je raakt vermoeid en overprikkeld en hierdoor krijg je stressklachten zoals hoofdpijn, slaapproblemen, hartkloppingen, benauwdheid en spierpijn. Bij langdurige roofbouw past het stressmechanisme zich aan en kan je moeilijk tot rust komen. Dit heeft invloed op je denken en je kan somber of emotioneel raken. Er even tussenuit gaan of op vakantie gaan zal in deze fase niet veel meer toevoegen. Dit is de fase dat er meestal naar de huisarts wordt gegaan, er is namelijk een overspannen toestand. Hersenen zijn na langdurige roofbouw anders gaan werken en wordt dit proces niet gestopt dan volgt een burn-out.
Hoe lang duurt het herstel
Het herstel van een overspannenheid duurt ongeveer 6 tot 9 maanden. Bij een burn-out is de hersteltijd iets langer en duurt ongeveer 1 tot 2 jaar (CSR, 2017). Bij beide vormen kunnen de volgende klachten ontstaan; doodmoe, geheugen als een zeef, emotioneel, depressie en angst klachten. Fysieke klachten die kunnen ontstaan zijn spierspanning, hoofdpijn, lage weerstand, duizeligheid, rugpijn schouderpijn, maagpijn, geïrriteerde darmen, hoge bloeddruk en laag libido.
Coping strategieën Bij overspannenheid en burn-out zijn meestal de verhoudingen tussen privé en werk verstoord. Hoe mensen omgaan met situaties of persoonlijkheidskenmerken kunnen bijdragen aan deze verstoring. Elke minuut wordt ingezet, er zijn weinig grenzen en eigenwaarde wordt vaak opgehangen aan prestaties. Hoge verwachtingen heeft men van zichzelf en van de ander. Mensen ervaren minder stress als ze situaties internaliseren m.a.w ze hebben er dan zelf invloed op, met als gevolg dat ze meer controle ervaren. Wat kun je er aan doen In eerste instantie is lichamelijk herstel een vereiste en indien nodig kan de arts medicatie voorschrijven zoals antidepressiva en slaapmiddelen. Lichamelijk herstel creëer je door actie en rust goed af te wisselen en goed te ontspannen door bijvoorbeeld ontspanningsoefeningen. Hierbij is ook belangrijk om zaken te schrappen, uit te stellen, te delegeren en te reorganiseren. Een doorverwijzing naar de psycholoog of een stresscoach is zeer zinvol. Bij voldoende lichamelijk herstel kan men het zelfmanagement aanpakken. Er wordt dan gekeken welke factoren hebben bijgedragen aan een burn-out. Belangrijke gebeurtenissen in ons leven de zogenaamde Major life events, hebben invloed op de mens en kunnen stress veroorzaken. Bij een vermoeden van overspannenheid, burnout is het zinvol om eens te kijken naar deze gebeurtenissen en hierover te praten met een professional.
Het is van belang om het leven echt anders in te gaan richten en prioriteiten te stellen bij overspannenheid of burnout. Gewoon na een tijdje weer verder gaan zoals je gewend was gaat niet werken en zorgt meestal voor terugval.
Yoga, een vechtsport en/of haptonomie kunnen bijvoorbeeld ook ingezet worden om bewuster te worden van het lijf, grenzen te leren kennen en soepeler te worden zowel geestelijk als lichamelijk.